SKRYPTY RUNICZNE

Mimo że nazwa ta może brzmieć zagadkowo, nie kryje się za nią dużo tajemnic. Nie jest to nic innego jak określone sposoby zapisu run, które pozwalają na nadanie im różnych właściwości w zależności od funkcji, w ramach której je wykorzystujemy.

PIŚMIENNICZA

MAGICZNA

SKRÓCENIE WYRAZU

WALORY ESTETYCZNE

WZMOCNIENIE WIĘZI

Funkcja piśmiennicza wykorzystuje skrypty głównie w celu skrócenia wyrazów, magiczna z kolei zakłada, że poprzez połączenie run w skrypt tworzy się między nimi więź, która wzajemnie wzmacnia ich działanie. Na środku tabeli umieściłem cechę wspólną dla obydwu funkcji - runy zapisane skryptem nadają inskrypcji nietypowego wyglądu i służą za jej ozdobę. Ale czym tak naprawdę jest skrypt? Pora na konkretne przykłady.

BINDRUNY

Koronnym skryptem, który zdecydowanie góruje nad całą resztą, są bindruny. Najczęściej używane, najczęściej spotykane i najbardziej popularne ze wszystkich wyróżnianych sposobów zapisu run. Nazwa skryptu wywodzi się z języka staronordyckiego, gdzie słowo "binda" oznaczało "połączyć", "związać". Samo to tłumaczenie powinno zasugerować wam pewne informacje na jego temat.

Tworzenie bindrun polega na kompresji kilku run do jednego znaku, czyli stworzeniu tak zwanej ligatury. Wygląd i sposób ich wykonania różni się jednak w zależności od ich przeznaczenia.

Imiona "Maks" i "Lana" zapisane za pomocą
bindruny piśmienniczej (Maks) i magicznej (Lana).

Jak widzicie, bindruny te znacznie się od siebie różnią. Pierwsza z nich łączy runy za pomocą ich łodyg oraz innych wspólnych części, zmniejszając tym samym ilość miejsca potrzebną do zapisu słowa. Przy tym zachowuje kolejność liter i nie utrudnia odczytania zapisanego słowa. Druga z kolei łączy runy tworząc z nich konkretny symbol, aby wzmocnić ich właściwości. Zazwyczaj wiąże się to również ze stworzeniem wyglądu, który będzie nawiązywał do charakteru słowa, to jest, jeśli chcemy stworzyć bindrunę, która ma wzmocnić płodność, ciekawym zabiegiem byłoby utworzenie z run kształtu człowieka. Podczas jednego z egzaminów użyłem przykładu widocznego z prawej strony.

Wygląda to... co najmniej śmiesznie, ale i takie przypadki się zdarzają. Poza tym warto zauważyć, że bindruna ta nie jest zapisem konkretnego słowa. Można je tworzyć również z run o określonym znaczeniu, tak jak powyżej, gdzie wszystkie runy wykorzystane w tworzeniu symbolu służą wzmocnieniu płodności. Działa to jednak tylko na potrzeby funkcji magicznej. Tworząc bindruny magiczne pamiętajcie również, że - tak jak na załączonej grafice - runy mogą być obrócone w jakikolwiek tylko sposób chcecie. Utrudnia to odczyt, ale pozwala nadać kształt.

Bindruny wykorzystane w funkcji piśmienniczej z kolei czasem budowane są po prostu wzdłuż jednej z łodyg. Nie jest to trudna praktyka i przykłady jej wykorzystania z łatwością można znaleźć w historycznych źródłach, takich jak chociażby widoczny poniżej Kamień z Sønder Kirkeby.

Na wspomnianym kamieniu znajdują się jeszcze dwie bindruny zapisane w ten sam sposób, tworzące zdanie "Thorze, pobłogosław (te) runy". Podobny zapis spotkamy na kamieniu Sö 158, do którego link znajdziecie w źródłach na dole strony.

Obserwacja bindrun pozwala wysnuć ciekawe wnioski. Zapewne zauważyliście, że te piśmiennicze mają na celu skrócenie zapisu wciąż pozwalając go odczytać, podczas gdy magiczne skupiają się na harmonii i wyglądzie symbolu. Właśnie to są priorytety, na które musicie zwracać uwagę podczas tworzenia własnych bindrun, czy to w tekście, czy w ramach jakiegoś tatuażu lub amuletu.

PALINDROMY

Chciałbym również wspomnieć w ramach tego tematu o palindromach. Nie jest to termin obcy nam na co dzień i domyślam się, że większość z was wie, czym są. Palindrom to słowo zapisane w taki sposób, aby czytane od tyłu brzmiało dokładnie tak, jak od przodu. Przykładu takiego słowa nie trzeba szukać daleko, bo wystarczy cofnąć się do poprzedniego tematu. Na Kamieniu z Kylver poza pełnym zapisem Futharku Starszego znajdujemy również słowo "sueus". Nie wiadomo jednak jakie miało ono znaczenie i jest tak zazwyczaj z każdym spotkanym w inskrypcjach runicznych palindromem. Spekulacje się pojawiają i oczywiście nietrudno o wymysły runomagików (?) na temat "słów-pułapek", jakimi palindromy miałyby być, aby zatrzymywać zmarłe dusze w grobach. Klasycznie podchodzę do tego sceptycznie, ponieważ nie dotarłem do żadnego źródła potwierdzającego tę rozpowszechniającą się po Świecie Magii tezę. Wielu postrzega je również jako skrypty, jednak mam co do tego wątpliwości - palindrom to raczej zjawisko słowotwórcze. Wspominam o nim tylko dlatego, że zazwyczaj pojawia się na zajęciach jako rodzaj skryptu, którym zdecydowanie nie jest.

ÁTTRUNY

Nawet nie próbujcie googlować tego słowa, bo to ja je wymyśliłem. We wszystkich źródłach, w których znajdowałem wzmianki o tym skrypcie, nie została mu nadana żadna nazwa, więc dlaczego nie mogę być pierwszy? I tak nikt poważny jej nie użyje.

Nazwa "áttruna" może być nieco myląca, bo właściwie to nie mamy za bardzo do czynienia z runami. To znaczy, mamy, ale z zaszyfrowanymi. Skrypt ten polega na korzystaniu z podziału Futharku Starszego (i Młodszego, ku zdziwieniu niektórych) na aety. Jak dobrze wiecie, istnieje podział na trzy aety, z których każdy ma osiem run (w Futharku Młodszym jest to nieco inaczej, pierwszy ma ich sześć, a pozostałe po pięć). W związku z tym konkretną runę można zaszyfrować podając zamiast jej wyglądu jej liczbę porządkową w każdym z alfabetów.

Wybieramy konkretną formę graficzną, najpopularniejsze są zwykłe "gałązki". Po lewej stronie wybranego obrazka rysujemy od jednej do trzech kresek, w zależności który aet mamy na myśli, a po prawej z kolei rysujemy liczbę gałązek odpowiadającą pozycji runy w danym aecie. Wszystko to brzmi skomplikowanie i zdaję sobie z tego sprawę, dlatego spieszę z przykładem.

Jak widzicie po lewej, każda z łodyg po lewej stronie ma liczbę gałązek odpowiadającą liczbie aetu, do którego należy dana runa (dla ᛗ będzie to aet Tyra, a więc aet trzeci), a po prawej stronie liczbę gałązek odpowiadającą liczbie porządkowej danej runy w aecie (ᛗ w aecie Tyra jest czwarte, zatem cztery gałązki). Postępujemy tak z każdą runą i dzięki temu otrzymujemy ciekawy zapis, nad którym wbrew pozorom wcale nie trzeba się tak głowić. W źródłach zawrę link do dwóch najpopularniejszych źródeł runicznych zapisanych w ten sposób, Inskrypcji z Maeshowe (metodą gałązek podobną do użytej przeze mnie w przykładzie) i Patyka z Bergen (zawierającego ludzkie twarze!).

Áttruny historycznie znajdowane są jedynie w inskrypcjach wyrytych za pomocą Futharku Młodszego, choć wtedy nazywamy je inaczej, jednak nie widzę przeszkód, aby używać tego skryptu również w przypadku przodka tego alfabetu.

Źródła i wartościowe linki rozszerzające wiedzę w temacie:

Wikipedia, Ligatura - https://pl.wikipedia.org/wiki/Ligatura_(pismo)
Wikipedia, Bind rune - https://en.wikipedia.org/wiki/Bind_rune
Wikipedia, Södermanland Runic Inscription 158 (Sö 158) - https://en.wikipedia.org/wiki/S%C3%B6dermanland_Runic_Inscription_158
Jackson Crawford, "Bindrunes" - https://www.youtube.com/watch?v=wG9d95vJibk&ab_channel=JacksonCrawford
Mindy MacLeod, "Runes and Their Secrets: Studies in Runology" - https://books.google.pl/books?id=USIpSluLe10C&pg=PA385&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
Katie Rokakis, "Runic Graffiti: Inscriptions at Maeshowe" - https://sites.google.com/a/umich.edu/from-tablet-to-tablet/final-projects/runic-graffiti-at-maeshowe-orkney-katie-rokakis-13
Archaeology News Network, "Mysterious Code In Viking Runes Is Cracked" - https://archaeologynewsnetwork.blogspot.com/2014/02/mysterious-code-in-viking-runes-is.html - niewiele źródeł jest na temat wspomnianego przeze mnie skryptu z Bergen, jednak w tym linku jest przynajmniej zdjęcie.
Michael P. Barnes, "Runes: A Handbook" - https://www.amazon.com/Runes-Handbook-Michael-P-Barnes/dp/1843837781 (niesamowicie godna polecenia książka, która idealnie wprowadza czytelnika w świat run i tłumaczy zagadnienia w bardzo przystępny sposób)