top of page

PISMO RUNICZNE:
FUTHARK MŁODSZY

Mimo iż Futhark Młodszy to sukcesor Futharku Starszego i jest mu bliżej do naszych czasów, nadal nie jest to na tyle mała różnica, aby móc zapisywać polskie słowa za pomocą alfabetu runicznego bez tony problemów na naszej drodze. Poniższe metody zapisu to uproszczenia wynikające z prostego faktu - Futhark Młodszy został stworzony z myślą o języku staronordyckim.

METODY ZAPISU

Główną przeszkodą w zapisie czegokolwiek za pomocą Futharku Młodszego jest oczywiście liczba run. 16 liter to dwa razy mniej, niż mamy w języku polskim! Nie sposób jest więc znaleźć stuprocentowo wydajną metodę, która pozwoliłaby zachować estetyczny wygląd słowa. Na myśl więc jako pierwsza nasuwa się metoda transkrypcji, którą znacie z rozdziału poświęconego Futharkowi Starszemu. Niestety w tym wydaniu jest ona jeszcze bardziej ekstremalna, bowiem musimy znaleźć runy odpowiadające jeszcze większej liczbie liter. Niektóre ze słów są kompletnie nieczytelne. Spróbujcie zapisać "czasownik", "Majewski" lub "ufoludy" za pomocą tabeli z poprzedniego tematu, a zrozumiecie, o czym mówię. Poniżej przypominam główne zasady pisowni w metodzie transkrypcji.

CH = H

Chiny - ᚼᛁᚾᚢ

Ą = ᚬ, nie ᛅ

sąd - ᛋᚬᛏ

Ę = E

nie Ę = EŁ

kęs - ᚴᛁᛋ

Jeśli po zmiękczeniu "si", "ci", "ni" lub "zi" wystąpi samogłoska, redukujemy je do pojedynczego znaku:

siadaj - śadaj - ᛋᛅᛏᛅᛁ
niedobry - ńedobry - ᚾᛁᛏᚢᛒᚱᚢ
ciocia - ćoća - ᚴᚢᚴᛅ
zielony - źelony - ᛋᛁᛚᚢᚾᚢ

Jeśli po pozostałych zmiękczeniach wystąpi samogłoska, "i" zamieniamy na "j"

biały - bjały - ᛒᛁᛅᛚᚢ
diabetyk - djabetyk - ᛏᛁᛅᛒᛁᛏᚢᚴ
fiołki - fjołki - ᚠᛁᚢᛚᚴᛁ

mielony - mjelony - ᛘᛁᛁᛚᚢᚾᚢ

W Futharku Młodszym metoda transliteracji wcale nie jest łatwiejsza. Pozorne obniżenie poziomu trudności odczytania zapisanego nią tekstu tak naprawdę niewiele daje, a w wielu przypadkach zapis obydwoma metodami wygląda dokładnie tak samo. Jedynym wyjątkiem mogą być zmiękczenia, o których pisałem powyżej, i dwuznak "ch", który wcale nie pomoże w odczycie, a jedynie go utrudni poprzez jednolite znaczenie runy Sol.

Poniżej przedstawiam to samo zdanie, "wielki pies pochłonął mięso", zapisane za pomocą metody transliteracji (u góry) i transkrypcji (na dole).

ᚠ ᛁ ᛁ ᛚ ᚴ ᛁ ᛬ ᛒ ᛁ ᛁ ᛋ ᛬ ᛒ ᚢ ᛋ ᚼ ᛚ ᚢ ᚾ ᚬ ᛚ ᛬ ᛘ ᛁ ᛁ ᛋ ᚢ

ᚠ ᛁ ᛁ ᛚ ᚴ ᛁ ᛬ ᛒ ᛁ ᛁ ᛋ ᛬ ᛒ ᚢ ᚼ ᛚ ᚢ ᚾ ᚬ ᛚ ᛬ ᛘ ᛁ ᛁ ᛋ ᚢ

CHARAKTERY PISMA

Runy Średniowieczne podlegają tym samym zasadom, co pozostałe alfabety, w związku z czym nie ma potrzeby opisywania ich ponownie. Wspomnę teraz za to o innym fenomenie, który system ten ze sobą przynosi: charaktery pisma. Wyróżniamy dwa, runy ryte i pisane. Ten pierwszy, jak sama nazwa wskazuje, dostosowany jest do rycia inskrypcji w skale. Z nim mogliście spotkać się przy okazji nauki o Futharku Starszym. Każda z jego run jest bowiem kanciasta, tj. unika się zaokrągleń, które ciężko jest wyryć za pomocą narzędzi. Runy pisane to z kolei coś, co popularne staje się dopiero w późnym średniowieczu, kiedy to coraz bardziej powszechne są zapiski na pergaminie i w przyszłości papierze. Dużo wygodniejsze jest więc rysowanie zaokrąglonych symboli, bowiem nie trzeba być aż tak starannym i można zaoszczędzić nieco na czasie. Milisekundy, ale zawsze. Warto wspomnieć, że nie jest to historyczne rozróżnienie, i nikt nie podchodził do tego tematu w ten sposób, a mieszanie charakterów to niezwykle częste zjawisko - do tego stopnia, że mógłbym się pokusić o szczere stwierdzenie, że są one jedynie moim wymysłem.

bottom of page